معرفی دی کلسیم فسفات مطلوب
.
با توجه به نقش بسیار مهم و اساسی فسفر و کلسیم در فرآیندهای فیزیولوژیکی و متابولیسم بدن دام و طیور و اینکه کمبود یا افزایش این عناصر در جیره غذایی آنها عوارض و ناهنجاریهای متعدد و مهلکی را بوجود می آورند و بالاخره نظر به رابطه تنگاتنگ و نزدیکی که بین فسفر و کلسیم در بدن وجود دارد و تبادل منطقی که بین آنها برای جذب هر دو عنصر لازم است، تهیه این مواد احتیاج به فرایند خاص و تخصص ویژه دارند. از این رو مصرف کنندگان دی کلسیم فسفات بایستی نسبت به کیفیت مطلوب بسیار حساس باشند زیرا ممکن است ماده ای دارای فسفر و کلسیم کافی باشد ولی عوامل سمی همراه آن دارای خاصیت ضد تغذیه ای در دام و طیور باشد. استفاده از منابع فسفری با کیفیت پایین و نامطلوب در گله های مرغ بسیار زیان آور و اشتباه است زیرا ناخالصی این نوع منابع فسفری سبب بروز سمیت و عوارض در متابولیسم استخوان ها و عمل کلیه ها و کبد پرندگان می گردد.
فلوئور Fluorine، آلومینیوم Aluminum، سرب، کادمیوم Cadmium و نیکل Nickel که اغلب در برخی از منابع اولیه فسفر معدنی وجود دارد سبب این عوارض متابولیسمی می گردد. لذا دقت و احتیاط فراوان در تولید و مصرف دی کلسیم فسفات به لحاظ بازدهی و کارآمدی مناسب اقتصادی و از نظر جلوگیری از بروز عوارض مهلک و کارایی بهینه مواد در تغذیه دام و طیور بسیار با اهمیت است. برای تشخیص کیفیت منابع اولیه فسفر اندازه گیری تراکم فلوئور و سایر مواد ضد تغذیه ای بسیار مهم است. فلوئور سبب مقید شدن فسفر شده و دارای مسمومیت بالا در طیور و دام می باشد. اگر تجزیه شیمیایی نشان دهد که نسبت فسفر به فلورین ( P/F ) کمتر از 100 است منبع فسفر برای تغذیه قابلیت بیولوژیکی ندارد و نباید مورد استفاده در تغذیه دام و طیور قرار گیرد.
در اغلب کشور های دنیا امروزه برای تغذیه طیور بیشتر از نوع دی کلسیم فسفات و منو کلسیم فسفات استفاده می شود که از اسید فسفریک ( Phosphoric Acid) تهیه می گردد. از نظر تکنولوژی جدید ترجیح داده می شود که فرآورده های فسفری توسط اسید فسفریک تهیه شود. عملیات شیمیایی مانند تعیین میزان حلالیت در سیترات که از نظر کارایی فسفر بکار برده می شود روش مناسبی نیست و کفایت فسفر را از نظر تغذیه ای باید با روش بیولوژیکی و روی حیوان اندازه گیری نمود ( Bioavailable)
اغلب محققین امروز مطالعات خود را از نظر تغذیه ای روی دام و پرنده زنده انجام می دهند و ارزش بیولوژیکی فسفر معدنی و قابلیت و کفایت آن را در دام و طیور بوسیله استفاده از تعدادی شاخص مانند حداکثر رشد، وزن بدن و یا میزان فسفر استخوان تعیین و ارزیابی می کنند. در هنگام استفاده از منابع ذکر شده باید توجه داشت که بطور کلی انواع هیدراته دارای ارزش بیشتری است زیرا طیور بهتر می توانند از نظر قابلیت بیولوژیکی از آن استفاده کنند. همچنین انواع شکری ( گرانوله ) به علت سهولت حمل و نقل و ثبات ترجیح دارد. از طرفی اندازه ذرات در جذب آن موثر است. منابع با ذرات درشت تر ( گرانول 5/0 – 5/2 میلی متر ) دارای ارزش بیولوژیکی بیشتری است. هم اکنون تعدادی کارگاههای سنتی با روش غیر علمی و فنی مبادرت به تولید غیر اصولی این فرآورده نموده و آن را تحت نام دی کلسیم فسفات روانه بازار می کنند که موجب ضرر و زیان آشکار و پنهان در بخش تولیدات دام و طیور کشور می باشند.
